Hoe komen paarse paddenstoelen aan hun kleur?
Paarse paddenstoelen zoals de Amethistzwam en de Paarse Knoopzwam zijn echt mijn favoriet. Die felle kleur paars en dan in combinatie met knalgroen mos - prachtig. Maar…, hoe komen deze zwammen aan hun paarse kleur? En heeft het een functie?
Ten eerste, paarse soorten zijn niet nauw verwant. Amethystzwam, de paarse ridderzwam en knoopzwam zitten evolutionair ver uit elkaar. Zelfde kleur, andere chemie. Dat heet convergente evolutie. De natuur herhaalt wat werkt, zonder originaliteitsprijs.
De paarse kleur komt door pigmenten die deze schimmels zelf aanmaken. Geen magie, gewoon biochemie met flair:
De Amethistzwam.
Kleurt paars door anthrachinon-achtige pigmenten. Die zitten in de cellen van de hoed en steel. Hoe jonger en natter, hoe feller paars. Oud en droog? Dan vervaagt hij naar “meh”.
Paarse Knoopzwam
Hier zorgen fenolische pigmenten voor dat diepe paars. Waarschijnlijk bedoeld als bescherming tegen UV, uitdroging of hongerige beestjes. Of gewoon omdat het kan.
Paarse Schijnridderzwam
Deze dankt z’n kleur aan betalainen-achtige stoffen. Die zitten ook in bietjes, dus ja: dit is basically de biet onder de paddenstoelen.
Russula (papil)
Bij paarse Russula-soorten komt de kleur vooral door anthrachinon-achtige en fenolische pigmenten. Vergelijkbaar spul als bij de amethystzwam, maar net anders gemixt. Schimmels zijn dol op hun eigen variaties.
Waarom Paars?
Pigmenten helpen tegen zonlicht, oxidatieve stress en soms vraat. En toegegeven: het valt lekker op in een bos vol bruin en groen. Die kleurstoffen zijn niet alleen decoratie. Ze werken vaak als:
antioxidant tegen stress
UV-filter
soms licht toxisch of bitter om vraat te ontmoedigen
Niet dodelijk, maar wel “laat mij met rust”-energie.
Bij sommige soorten verandert de tint door zuurgraad van de bodem of zelfs van regenwater.
Meer zuur → vaak roder paars
Meer basisch → blauwer
Subtiel, maar voor schimmels telt elk detail.
Zijn deze paddenstoelen altijd Paars?
Nee. Bij veel paarse paddenstoelen is paars een momentopname. Licht, vocht, leeftijd en zelfs aanraken doen mee. Daarom zie je in hetzelfde bos exemplaren met totaal verschillende tinten.
Zon en droogte breken pigmenten af → vaal lila of grijzig.
Nat weer → BAM, paars terug.
Nog een paar prachtige paarse paddenstoelen:
