Kleurrijk en gemaakt door sprookjes: dit is het Elfenbankje.
Op een boomstam groeit iets dat bijna op handgesneden houtkunst lijkt. Waaiervormen in tinten van bruin, grijs, blauw, soms zelfs paars of groen. In concentrische ringen, als jaarringen van een zwam. Dit is het elfenbankje (Trametes versicolor) – een van de bekendste korstzwammen van Nederland.
De naam? Die dankt hij aan z’n vorm: als kleine bankjes waar elfen volgens oude volksverhalen op zouden kunnen uitrusten. En ‘versicolor’ betekent letterlijk “veelkleurig”.
Wat is het Elfenbankje?
Het elfenbankje is een saprofyt – het leeft van dood hout en helpt bij het afbreken van lignine en cellulose, dus speelt een belangrijke rol in de kringloop van het bos.
Kleur: veelkleurig – meestal bruin/grijs/blauwachtig, in zones
Vorm: waaiervormig, dun, gegolfd
Grootte: hoedjes van 2–8 cm, maar vaak in grote groepen
Basidiomyceet, met sporen aan de onderkant in kleine poriën
Geen steel – vastgegroeid op het hout
Voelt dun, stevig en een beetje leerachtig
Hoe komt het Elfenbankje aan zijn kleur?
De opvallende kleuren – grijs, bruin, blauw, oranje, geel, paars of groenachtig – ontstaan door natuurlijke pigmentstoffen in de zwam. Deze pigmenten verschillen per exemplaar en zijn deels genetisch bepaald.
De kleurbanden ontstaan doordat het zwamlichaam in lagen groeit. Elke laag krijgt z’n eigen kleurafzetting, wat zorgt voor dat karakteristieke “jaarring”-effect. Denk aan groeilijnen bij bomen, maar dan met kleur.
De intensiteit en tint van de kleuren kunnen beïnvloed worden door:
Licht: zonlicht kan kleuren bleker of juist donkerder maken
Vochtigheid: bij nat weer zijn de kleuren vaak feller en contrastrijker
Temperatuur: koude nachten en herfstlicht geven soms diepere tinten
Voedingsbron: het type hout waar hij op groeit (bijv. beuk vs. eik) kan de pigmentvorming beïnvloeden
Jonge exemplaren hebben vaak de helderste kleuren. Oudere zwammen kunnen vervagen of verkleuren naar grijs, zwart of groen (door mos of algen). Geen twee elfenbankjes zijn dus exact hetzelfde.
Waar en wanneer vind je Elfenbankjes.
Elfenbankjes vind je het hele jaar door zichtbaar, maar vooral opvallend in herfst en winter. In bossen, parken, lanen en tuinen – deze zwam komt zeer algemeen voor in Nederland. Hij groeit op op dood loofhout, vooral op beuk en eik. Vaak op stronken, boomstammen, zaagwonden of takken.
5 feitjes over het Elfenbankje:
Elk elfenbankje is anders: de kleuren en ringen verschillen per zwam, vochtigheid en standplaats
Het elfenbankje wordt medicinaal onderzocht – vooral in Aziatische landen (bijv. Turkey tail) vanwege mogelijke immuunversterkende eigenschappen
De naam “versicolor” betekent letterlijk veelkleurig – en dat klopt
Het is een favoriet onder natuurfotografen en kunstenaars vanwege z’n patroon en textuur
Je ziet vaak algen of mos op oudere exemplaren groeien – ook als ze zelf al niet meer actief zijn
